İLK TÜRK İSLAM ESERLERİ

Türkler islamiyetle tanışmadan önce şamanizm inancına sahipti. Türklerin islamla tanışması, Emevi Halifeliği zamanında müslüman Arapların, Suriye ve İran’ı hakimeiyerlerine alarak Türklerin yaşadığı Maveraünnehir bölgesine kadar gelmeleriyle gerçekleşmiştir. Müslümanlar sürekli fetihler yaparak, topraklarına yenilerini ekliyor, sınırlarını genişletiyor ancak fethettikleri yerlerdeki halkın inançlarını değiştirmeye çalışmıyor, müslümanlığı yaymak için uğraşmıyorlardı aksine fethedilen topraklardaki halka çok da iyi davrandıkları söylenemezdi. İlk müslüman olan Türk boyları, Karluk, Yağma ve Çiğil boyları, ilk Türk Müslüman devleti Karahanlı Devleti’ni kurdular. Sonrasında Oğuzlar arasında islam yayıldı. 10.yy’da Türkler daha büyük kitleler halinde müslüman olmaya başladı.

İslamiyeti kabulünden önce Türk edebiyatı sözlü edebiyat, destan edebiyatı ve yazılı edebiyat olarak ürünler vermiştir. Türklerin kökleri çok eski zamanlara dayandığı ve henüz yazının kullanılmadığı döneme kadar uzandığından, sözlü edebiyat islamiyet öncesi Türk edebiyatında oldukça gelişmiştir. Ancak insanlar değişen inançlarıyla birlikte nasıl farklılaşıyorlarsa, insanların fikirlerinden ortaya çıkan edebiyat da insanların farklılaşmasıyla birlikte değişmektedir. Halihazırda dinlerin insanın hayatının her alanına nüfuz ettiği de büyük bir gerçektir. Bu nedenle Türklerin islamiyeti kabulünden sonra edebi anlayışlarını da etkilemiş ve değiştirmiştir. İslamiyeti kabul eden Türkler, müslümanlıkla Türklüğü birleştirerek, yaşam düzenlerini buna göre kurmaya başlamışlardır. Türkler, islam dininin, Farsların ve Arapların daha önceki edebiyat eserlerinden etkilenerek yeni bir edebiyat oluşturmaya başlamıştır.
Daha önce genel itibariyle sözlü edebiyat ürünleri ortaya çıkaran Türkler, islamiyetle tanışmalarından sonra yazılı eserler vermeye başlamıştır. Edebiyat dilinde Türkçe, Farsça ve Arapça’dan etkilenmeye başlamış ve islam kültüründen özellikler almıştır. Türk edebiyatı islamiyet ile oldukça farklılaşmış, gerek Türkçe’nin islam milletlerinin dillerinden etkilenmesiyle, gerekse de edebiyatın dini motiflerden etkilenmesiyle, bambaşka bir edebiyat ortaya çıkmıştır.

İlk Türk İslam Eserleri; Kutadgu Bilig, Divan-i Lügatit Türk, Atabetül Hakayık, Divan-ı Hikmet, Kitab-ı Dede Korkut eserleridir. Aynı zamanda bu eserler Türk edebiyatında da büyük önem arz etmektedir.

Kutadgu Bilig, islamiyet sonrası dönemin ilk edebi eseridir. İlk siyasetname olan bu eser, mesnevi nazım şekliyle, oldukça sade bir Türkçe ile yazılmıştır.

Divan-i Lügatit Türk, Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan, Türk dilleri sözlüğüdür. Türk dilinin güzelliğini anlatıp, Araplara Türkçe’yi öğretmeyi amaçlamıştır.

Atabetül Hakayık, hakikatleri anlatan bir eser olan bu kitap, değer ve öğütleri anlatır. Mesnevi nazım biçiminde, Çağatay Türkçesiyle yazılmıştır.