ORHUN YAZITLARI

Göktürk Hükümdarı Bilge Kağan döneminden kalan, Orhun Yazıtları, Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı ve töresine ait bilgiler içermektedir. Göktürk Devleti’nden kalan bu yazıtlar Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun Alfabesiyle yazılmıştır. Türk ve Türkçe adları ilk kez Göktürk dönemine ait bu yazıtlarda geçmektedir. Orhun Yazıtları Türk tarihine ışık tutması açısından oldukça büyük önem arz etmektedir.

Türk tarihine ışık tutması açısından oldukça büyük öneme sahip olan bu yazıtlara, Göktürk yazıtları da denilmektedir. Bu yazıtlar farklı yerlerde bulunan dikilitaşlar ile ortaya çıkmış ve dil bilimcilerin ve arkeologların ortak çalışmalarıyla, taşların üzerindeki yazılanlar anlaşılabilmiştir. Bu yazıtlar, 8.yy’da yazılmış olup, ilk yazılı eser olarak kabul edilse de daha öncesinde başka yazılı eserler var olduğu tahmin edilmekte ancak bu eserlerin yok olduğu düşünülmektedir. 1893 yılında Orhun Yazıtları’nın sırrı Danimarkalı bir bilim adamı olan Vilhelm Thomsen tarafından, kendi uğraşları sonucu çözdüğü 38 harflik alfabesi ile anlaşılabilmiş ve yazıtların okunması imkanı doğmuştur. Yazıtlarda kullanılan Türkçenin neredeyse hiçbir dilden etkilenmemiş, saf bir Türkçe olduğu söylenmektedir.

Türk edebiyatının, en azından çözümlenebilen ilk yazılı örnekleri olan Orhun Yazıtları, düzgün cümle yapısı, zengin sıfat kullanımı, güçlü tamlamalarıyla, Türk yazı dilinin başlangıcının çok eskilere dayandığını gösteren kalıntılardır. Orhun Yazıtları esasında birer mezar taşıdır ve bu mezar taşları insanlık tarihinin en anlamlı ve etkili mezar taşlarıdır. Kuvvetli hitap şekli, gerçekçi bir tarih anlatımı ile oluştukları dönemi oldukça başarılı bir şekilde yansıtmaktadırlar.

Günümüzde Moğolistan sınırları içerisinde bulunan Orhun Yazıtları, zamanında çok da iyi korunmamış ve çeşitli hasarlar görmüşlerdir. Ancak Türkiye’nin 1990 yılında yaptığı koruma başvurusuyla koruma altına alınmış ve yakın bir zamanda, Moğolistan’da bir müzeye taşınmış, orijinal yerlerine de kopyaları yerleştirilmiştir.

Orhun Yazıtları Resimleri:

Orhun Abideleri

orhun Yazıtları